यस्तो छ नेपालमा पटकपटक भुइँचालो जानुको कारण

नेपाल भौगोलिक रूपमा दुई ठूला टेक्टोनिक प्लेटहरू इन्डियन प्लेट र युरेसियन प्लेटको बीच भागमा अवस्थित छ। यो स्थान पृथ्वीको भूकम्पीय प्रक्रिया अत्यन्त सक्रिय हुने क्षेत्र मध्ये एक हो। नेपालमा भुइँचालो जाने मुख्य कारणहरू यस प्रकार छन्:

प्लेट टेक्टोनिक गतिविधि:
इन्डियन प्लेट उत्तरतिर सर्ने क्रममा युरेसियन प्लेटसँग ठोक्किन्छ। यो गतिविधिले हिमालय पर्वतलाई माथि उठाउँने  गर्दा ठूलो भूगर्भीय दबाब सिर्जना हुन्छ। जब यो दबाब थाम्न नसकिने बिन्दुमा पुग्छ, भुइँचालो जान्छ।

समान्तर चिराहरू र भौगालिक कमजोर स्थानहरू:
नेपालको भू-वनावाट धेरै चिराहरूले भरिएको छ, जस्तै मुख्य सीमा मार्ग थ्रस्ट (Main Boundary Thrust) र मुख्य हिमालयन थ्रस्ट (Main Himalayan Thrust)। यी क्षेत्रहरू भूगर्भीय गतिविधिका लागि संवेदनशील छन्।

हिमालय क्षेत्रको निर्माण प्रकृति:
हिमालय छेत्र अझै निर्माण भइरहेकाले भूगर्भीय दबाब निरन्तर रूपमा सक्रिय छ। यो प्रक्रियाले बेलाबेलामा भुइँचालो उत्पन्न गर्न गर्दछ ।

नेपालमा  भुइँचालोको इतिहास लामो छ र धेरैवटा ठूला भुइँचालोले नेपाललाई व्यापक रूपमा प्रभावित पारेका छन्। यहाँका महत्वपूर्ण भुइँचालोहरू  :

१. विक्रम संवत १८९० (१८३३ AD):
 लगभग ७.८ रेक्टर स्केल। यो नेपालमा लिखित इतिहासमा सूचीकृत पहिलो ठुलो भुइँचालो थियो। काठमाडौँ उपत्यकामा यसले निकै ठुलो क्षति पुगेको थियो। यसबाट गोरखा, काठमाडौँ र दोलखा क्षेत्र बढी प्रभावित भए।

२. विक्रम सम्वत् १९९० (१९३४ AD):
 ८.० रेक्टर स्केल। केन्द्रबिन्दु: नेपाल-भारत सीमा, सप्तरी र बिहार नजिक। काठमाडौँ उपत्यकाका २०% घरहरू पूर्ण रूपमा भत्किए। धरहरा  ढल्यो ।करिब ८,५०० जनाको ज्यान गएको यो भुइँचालोले काठमाडौँ सहित तराई क्षेत्रलाई ठूलो आर्थिक र जनधनको हानी पुऱ्यायो।

३. विक्रम संवत २०७२ (२०१५ AD):
 ७.८ रेक्टर स्केल। केन्द्रबिन्दु: गोरखा, बारपाक। करिब ९,००० जनाको मृत्यु । पशुपति क्षेत्र, दरबार स्क्वायर, स्वयम्भूनाथ जस्ता सांस्कृतिक सम्पदामा ठूलो क्षति। धेरै पहाडी इलाकामा पहिरो गएको र जनतालाई पुननिर्माण र राहतका लागि वर्षौं लाग्यो।

  नेपालको भौगोलिक बनावटको कारण ठूला भुइँचालो बारम्बार आइरहने गर्दछन् । भौतिक संरचना बलियो बनाउने,
 प्राविधिक ज्ञानको प्रयोग गर्ने र जनचेतना फैलाउने प्रयासले भुइँचालोको प्रभाव न्यून गर्न सकिन्छ । इतिहासलाई मध्यनजर गर्दै भूकम्प प्रतिरोधात्मक उपाय अपनाउनु अनिवार्य छ।